Հայաստանում արագիլների կարելի է հանդիպել գրեթե ամենուր, բայց հատկապես Արարատյան դաշտում: Մեր երկրում շատ են սպիտակ արագիլները: Սևերը հանդիպում են Սևանա լճի ավազանում, հյուսիսային և հարավարևմտյան շրջաններում: Սև արագիլը չափազանց զգուշավոր թռչուն է, և նախընտրում է ապրել խուլ անտառներում՝ աղմկոտ աշխարհից հեռու:

Հայտնի է այս թռչունների ևս 16 տեսակ, որոնք տարածված են արևադարձային և բարեխառն գոտիներում:

Սպիտակ արագիլն ապրում է միջին և հարավային Եվրոպայում, Ասիայում: Քչերին է հայտնի, որ Հայաստանում սպիտակ արագիլը բացառապես բնադրող-չվող էր մինչև 1970-ական թվականները, սակայն երկրում ձկնաբուծության զարգացման պայմաններում նա այլևս չվելու կարիք չունի:

Սպիտակ աղավնու մարմնի երկարությունը 100-115 սանտիմետր է, թևերի բացվածքը՝ 155-165 սանտիմետր: Այո՛, մեծ է թվում այս թռչունը, սակայն նրա զանգվածն ընդամենը 4 կիլոգրամ է:

Աղավնին իր բույնը հյուսում է ճյուղերից, խոտաբույսերից ու լաթերից՝ տանիքներին, ծառերի, աշտարակների, ժայռերի վրա, ամեն տեսակի սյուների ծայրերին: Ունենում 3-5 ձագ: Նորածին ձագերը կարողանում են ձայն արձակել. դա ծնողներին կանչելու, վտանգի մասին զգուշացնելու համար է: Մեծանալով նրանք այդ հատկությունն աստիճանաբար կորցնում են, և արդեն հասուն արագիլները հաղորդակցվում են միայն կտուցի կափկափյունով: Այդ ձայնն ասես գարնանամուտի ավետիս լինի: Արագիլներն արի թռչուններ են. իրենց բույնը պաշտպանելու համար պատրաստ են համառորեն մարտնչելու:

Արագիլները սնվում են միջատներով, ձկներով, երկկենցաղներով, սողուններով, մկներով, նաև բույսերով: Արագիլը գյուղացու օգնականն է. այն ոչնչացնում է գյուղատնտեսական վնասատուներին:

ՍՊԻՏԱԿ ԱՐԱԳԻԼ

Ամենամեծ թռչունն է, որը կարելի է գտնել մեր տարածաշրջանում: Արագիլի թեւերի բացվածքը մինչեւ 220 սմ է, թռչնի քաշը ՝ մոտ 4,5 կգ: Մեր երկրում արագիլները համարվում են ընտանեկան կյանքի և տան հարմարավետության հովանավորներ: Ենթադրվում է, որ եթե արագիլները բնակություն են հաստատել տան մոտ, բարեբախտաբար, սա է: Թռչունների արագիլները ունեն ամուր ընտանեկան կազմակերպություն. Նրանք ապրում են զույգերով և միասին մեծացնում են իրենց սեփական սերունդները:

ԱՐԲԱՆԱԿԱՆ ՏՎԻՉՆԵՐԻ ՏԵՂԱԴՐՈՒՄ ՍՊԻՏԱԿ ԱՐԱԳԻԼՆԵՐԻ ՎՐԱ

Գերմանիայի Բնության Պահպանության Միության (NABU) հայաստանյան մասնաճյուղի կողմից Սպիտակ արագիլների վրա տեղադրվել են արբանյակային տվիչներ, թռչունների միգրացիան հետևելու և ուսումնասիրելու նպատակով։

Ուսումնասիրելով Սպիտակ արագիլների աղտոտման խնդիրը մենք 2020 թվականից իրականացնում ենք աշխատանքներ և միջոցառումներ, պարզելու աղտոտման առաջացման աղբյուրը ու պատճառները, հետագայում դրանք կանխելու նպատակով։ 

Բոլորիս համար էլ պարզ է, որ աղտոտված արագիլների համար թռչելը բավական դժվար է, եթե ոչ անհնար և դա կարող է բերել կենդանու մահվան։ Աղտոտված արագիլները հնարավոր է չչվեն և ձմեռեն Հայաստանում կամ էլ փոխեն իրենց չուի ճանապարհը։ Բոլոր այս հարցերի պատասխանները գտնելու և ուսումնասիրություններ իրականացնելու նպատակով մենք տեղադրել ենք արբանյակային տվիչներ մի քանի արագիլների վրա, որոնք հնարավորություն կտան մեզ հետևել թռչունների միգրացիային, պարզել ու՞ր են արդյոք արագիլները չվում, ո՞ր ճանապարհներով, արդյո՞ք ճանապարհին նրանց ոչինչ չի սպառնում, թե՞ թռչունները այս տարի կնախընտրեն ձմեռել Հայաստանում։ 

Զուգահեռ մենք շարունակում ենք նաև արագիլների օղակավորման և հաշվառման աշխատանքները Արարատի ու Արմավիրի մարզերում, ինչպես նաև վնասված արագիլների փրկարարական աշխատանքները։

Այս բոլոր աշխատանքների ու ջանքերի շնորհիվ մենք կկարողանանք արագիլների չուի էլ ավելի խորքային ուսումնասիրություններ կատարել և պարզել նրանց մասշտաբային աղտոտման հետևանքները։

Շնորհակալություն ենք հայտնում նաև Շրջակա Միջավայրի նախարարությանը աջակցության համար։  

Տարածված է միջին և հարավային Եվրոպայում, Ասիայի արևմտյան և արևելյան շրջաններում։

Մարմնի երկարությունը մինչև 100–115 սմ է, թևերի բացվածքը՝ 155–165 սմ, կենդանի զանգվածը՝ 4 կգ։

Հայաստանում բնակվում է Արարատյան դաշտում, մասամբ՝ հարավարևելյան շրջաններում։ Մինչև 1970-ական թվականները սպիտակ արագիլը բնադրող-չվող էր, ձկնաբուծական տնտեսությունների ստեղծմամբ այլևս չվելու կարիք չունի։ Հասուն արագիլները հաղորդակցվում են կտուցի կափկափյունով, որով ասես ավետում են գարնան գալուստն ու իրենց բազմացման ժամանակը։ Բնադրատեղը պաշտպանելու համար արագիլները պատրաստ են անզիջում կռվի բռնվելու և բնից անգամ անկենսունակ ձագերին դուրս նետելու։

Բույնը հյուսում են ճյուղերից, խոտաբույսերից ու լաթերից՝ գյուղական տների տանիքներին, ծառերի, աշտարակների, ժայռերի վրա կամ, նույնիսկ, էլեկտրասյուների ծայրերին։ Դնում են 3–7 ձու, ունենում 3–5 ձագ։ Սպիտակ արագիլի զույգերն անդավաճան են մինչև կյանքի վերջը։ Ձվից նոր դուրս եկած ձագերն ունակ են ձայն արձակելու, որն աստիճանաբար հետ է զարգանում։

Արաբական տիրապետությունը

Արաբական արշավանքները Հայաստան 

Արաբական ցեղերը հնագույն ժամանակներից բնակվում էին Արաբական ընդարձակ թերակղզում: Նրանց հիմնական զբաղմունքը քոչվորական անասնապահությունն էր, մասամբ էլ՝ երկրագործությունը: VII դ. սկզբներին արաբները միավորվեցին իրենց առաջնորդ Մուհամեդի գլխավորությամբ: Նա նոր կրոնի՝ մահմեդականության (իսլամի) և պետության՝ Արաբական խալիֆայության հիմնադիրը դարձավ: Մահմեդականների հոգևոր կենտրոնը միջազգային առևտրական ուղիների խաչմերուկում գտնվող Մեքքա քաղաքն էր: Մահմեդական կրոնը մեծ նշանակություն էր տալիս անհավատների, այսինքն՝ ոչ մահմեդականների դեմ հանուն հավատի պատերազմելու գաղափարին: Գրեթե երկու տասնամյակի ընթացքում արաբները նվաճեցին Բյուզանդիայի աֆրիկյան ու ասիական տիրույթների գերակշիռ մասը և կործանեցին Սասանյան պետությունը:

VII դ. արաբները մի քանի արշավանք կազմակերպեցին դեպի Հայաստան, որոնք ավարառուական ու հետախուզական բնույթ էին կրում: 640թ. արաբները Բաղեշի լեռնանցքով առաջին անգամ ներխուժեցին Հայաստան: Տարոնում թեև նրանց համառ դիմադրություն ցույց տրվեց, սակայն գերակշիռ ուժերի շնորհիվ արաբները հաջողության հասան: Այնուհետև շարժվելով հյուսիս՝ նրանք մտան Այրարատյան դաշտ: Այստեղ բնակչությունը զբաղված էր այգեկութի աշխատանքներով: Մայրաքաղաք Դվինի բնակիչները, հանկարծակիի գալով թշնամու անսպասելի հարձակումից, ապավինեցին քաղաքի պարիսպներին: Դվինը գործնականում մնացել էր անպաշտպան, քանի որ Հայոց սպարապետ Թեոդորոս Ռշտունին, կարծելով, թե թշնամին երկիր կներխուժի Ատրպատականի կողմից, իր հիմնական ուժերով գտնվում էր Նախճավանի մատույցներում:

Թշնամին Դվինի շուրջը կրակ վառեց, նրա պարիսպները պաշտպանող պահապաններին ծխով ու նետահարությամբ հետ վանեց և հոկտեմբերի 6-ին գրավեց քաղաքը: Դվինի բնակչության մի մասին արաբները կոտորեցին, իսկ մյուսներին գերեվարեցին և հարուստ ավարով վերադարձան Միջագետք: Ըստ պատմիչի՝ Դվինում սպանվածների թիվը 12 հազար էր, իսկ գերեվարվածներինը՝ 35 հազար:

642-643թթ. արաբները երկրորդ անգամ ներխուժեցին Հայաստան: Այս անգամ նրանք մուտք գործեցին Ատրպատականից, ասպատակեցին Գողթնն ու Նախճավանը և շարունակեցին բնակչության սրածումն ու գերեվարումը: Բյուզանդական զորքերի հրամանատարը հրաժարվեց թշնամու դեմ համատեղ կռվելու Թեոդորոս Ռշտունու առաջարկից: Նա գործեց միայնակ և պարտվեց՝ մեղքը բարդելով հայոց սպարապետի վրա: Բյուզանդացիների մեղքով արաբներն այս անգամ էլ առանց կորուստների վերադարձան Միջագետք:

Արաբները երրորդ անգամ Հայաստան մտան 650թ.: Բյուզանդական ուժերը հեռացել էին երկրից՝ հայերին թողնելով ահեղ հակառակորդի դեմ մեն-մենակ: Թեոդորոս Ռշտունին հարկադրված էր միայն սեփական ուժերով կռվել թշնամու դեմ: Արաբները մեծաթիվ հայ գերիների բերել էին Կոգովիտի Արծափ բերդի մոտ և ցանկանում էին նրանց կոտորել: Թեոդորոս Ռշտունին խիզախ ու հանդուգն հարձակումով ոչնչացրեց երեք հազար արաբների, որոնց մեջ էին նրանց երկու զորավարները:

Չնայած հաղթանակին, արաբական վտանգը խիստ մեծ էր, և նախարարները փորձում էին ստեղծված վիճակից դուրս գալու ելք գտնել: Նրանք բաժանվել էին երկու խմբավորման: Դրանցից առաջինը, կաթողիկոս Ներսես Տայեցու գլխավորությամբ, շարունակում էր անօգուտ հույսեր կապել Բյուզանդիայի հետ: Հայ իշխանների մյուս խմբավորման գլուխ էր անցել Թեոդորոս Ռշտունին: Նա ոչ միայն ականավոր զորավար էր, այլև փորձված պետական ու զինվորական գործիչ: Թեոդորոս Ռշտունին քաջ գիտակցում էր արաբների ռազմական առավելությունը բյուզանդացիների նկատմամբ և գտնում, որ նրանց հետ պետք է համաձայնության գալ: Թեոդորոս Ռշտունու այդ քայլը համարձակ, հավասարակշռված ու ճիշտ որոշում էր:

652թ. նա մեկնեց Ասորիք և տեղի արաբ կառավարիչ, իսկ հետագայում խալիֆ դարձած Մուավիայի հետ կնքեց պայմանագիր: Այդ պայմանագրով Հայաստանը երեք տարի արաբներին հարկ չէր վճարելու, որից հետո հարկի չափը որոշելու էին հայերը: Հայաստանն ունենալու էր 15-հազարանոց այրուձի, որի ծախսերը հոգալու էին արաբները: Փոխարենը հայոց հեծելազորը պետք է մասնակցեր արաբների մղած կռիվներին: Հայաստանում արաբ պաշտոնյաներ և արաբական զորակայաններ չէին լինելու: Արաբներն օգնելու էին հայերին, եթե նրանց վրա հարձակվեին բյուզանդացիները:

Հայ-արաբական համաձայնագիրը չնայած երբեմն խախտվում էր, մեծ նշանակություն ունեցավ, քանի որ, ձևականորեն ճանաչելով արաբական գերիշխանությունը, Հայաստանը մինչև VII դ. վերջ պահպանեց իր փաստական անկախությունը:

Հայաստանի նվաճումը արաբների կողմից

Մինչև VII դ. վերջը Հայաստանը գործնականում պահպանեց իր փաստական անկախությունը: 701թ. Հայաստան ներխուժած արաբական ուժերը՝ խալիֆի եղբայր Մուհամադի հրամանատարությամբ, նվաճեցին այն: Արաբները Հայաստանից բացի գրավեցին Վիրքը և Աղվանքը՝ մինչև Դերբենդ, և նշված տարածքներից կազմեցին վարչական առանձին միավոր՝ Արմինիա անունով: Հայաստանի նվաճումն ուղեկցվում էր երկրի ամայացումով, բնակչության կոտորածներով, կրոնական հալածանքներով ու հարկերի ծանրացումով:

During the middle of the summer season, a holiday period is called summer vacations. Also, all the colleges and schools become closed due to high temperature during the summer months (Half may and complete June and sometimes first one or two weeks of July). Also, the kids relax and enjoy this time of the years as they do not have to go to school or colleges. Most of the children either go to a cool place like a hill station or visit their native village to have fun with cousins, and friends. Apart from that, some kids choose to stay at home and join hobby classes or learn new skills. In this essay on summer vacation, we are going to discuss various ways of enjoying summer vacation.

Things You Can Do In Summer Vacation

Overall summer vacation is a long period of time for someone to get bored with them. But you can do a lot of things that will keep you interested and busy during the holidays. Here we are going to discuss various activities that you can perform in your summer vacation apart from going on trips.

• You can join any activity classes or summer camp. Also, they will give you activities on a daily basis so that your interest remains with you.
• Also, you can make a new habit like reading, writing, collecting, and observing. These habits not only prove useful in your future life but also improve your knowledge.
• Apart from that, you can join sports clubs to learn your favorite sports like swimming, athletics, boxing, and taekwondo, etc.

Places That You Can Visit

Most of the people either visit their native village or go to the cool hill station with the family. But visiting the same place multiple times can become quite boring after a few years. Also, if you go to different places every summer vacation then you can learn new things about those places. Also, you can see new and famous things or places of that location.

Summer is a month of hotness and you want to stay indoors as much as possible. But if you will show a little courage to stand in the sun then you can travel a lot of places in your life. Also, the vacation covers a period of almost 2 months and within this time you can visit your native village or town and also can travel to a new place.

Ամառային սեզոնի կեսին արձակուրդային շրջանը կոչվում է ամառային արձակուրդ: Բացի այդ, բոլոր քոլեջներն ու դպրոցները փակվում են բարձր ջերմաստիճանի պատճառով ամառային ամիսներին (մայիսի կեսը և ավարտվում է հունիսի կեսը և երբեմն հուլիսի առաջին մեկ կամ երկու շաբաթը): Նաև երեխաները հանգստանում և վայելում են տարիների այս ժամանակը, քանի որ նրանք ստիպված չեն դպրոց կամ քոլեջ գնալ: Երեխաներից շատերը կա՛մ գնում են բլրի նման զով տեղ, կա՛մ այցելում են իրենց հայրենի գյուղը՝ զարմիկների և ընկերների հետ զվարճանալու։ Բացի այդ, որոշ երեխաներ նախընտրում են մնալ տանը և միանալ հոբբիի դասընթացներին կամ սովորել նոր հմտություններ: Ամառային արձակուրդի մասին այս շարադրանքում մենք պատրաստվում ենք քննարկել ամառային արձակուրդը վայելելու տարբեր եղանակներ:

Ընդհանուր առմամբ ամառային արձակուրդը երկար ժամանակ է, երբ ինչ-որ մեկը ձանձրանում է դրանցից: Բայց դուք կարող եք շատ բաներ անել, որոնք ձեզ կհետաքրքրեն ու կզբաղեցնեն արձակուրդների ժամանակ։ Այստեղ մենք պատրաստվում ենք քննարկել տարբեր գործողություններ, որոնք դուք կարող եք կատարել ձեր ամառային արձակուրդում, բացի ճամփորդություններից:

Դուք կարող եք միանալ ցանկացած գործունեության դասերին կամ ամառային ճամբարին: Բացի այդ, նրանք ձեզ կտրամադրեն ամենօրյա գործունեություն, որպեսզի ձեր հետաքրքրությունը մնա ձեզ հետ:

Նաև կարող եք ստեղծել նոր սովորություն, ինչպիսիք են կարդալը, գրելը, հավաքելը և դիտելը: Այս սովորությունները ոչ միայն օգտակար կլինեն ձեր ապագա կյանքում, այլ նաև բարելավում են ձեր գիտելիքները:

Բացի այդ, դուք կարող եք միանալ սպորտային ակումբներին՝ սովորելու ձեր սիրելի սպորտաձևերը, ինչպիսիք են լողը, աթլետիկան, բռնցքամարտը և թաեքվոնդոն և այլն:

Մարդկանց մեծ մասը կա՛մ այցելում է հայրենի գյուղը, կա՛մ ընտանիքի հետ գնում բլրի զով կայարան։ Բայց միևնույն վայրի մի քանի անգամ այցելելը մի քանի տարի անց կարող է բավականին ձանձրալի դառնալ: Բացի այդ, եթե ամեն ամառային արձակուրդ եք գնում տարբեր վայրեր, ապա կարող եք նոր բաներ սովորել այդ վայրերի մասին: Նաև կարող եք տեսնել այդ վայրի նոր և հայտնի իրեր կամ վայրեր:

Ամառը թեժ ամիս է, և դուք ցանկանում եք հնարավորինս շատ տանը մնալ: Բայց եթե դուք մի քիչ համարձակություն ցուցաբերեք՝ կանգնելու արևի տակ, ապա կարող եք ճանապարհորդել ձեր կյանքում շատ վայրեր: Բացի այդ, արձակուրդը տևում է գրեթե 2 ամիս, և այս ընթացքում կարող եք այցելել ձեր հայրենի գյուղ կամ քաղաք, ինչպես նաև կարող եք մեկնել նոր վայր:

My last holiday was a five-day trip to Prague in the Czech Republic. I know Prague well because I lived there when I was at university, more than ten years ago.

Instead of staying in a hotel, I stayed with one of my old friends. It was so much fun, and a little bit like my old life. I wanted to do all the same things I did in my university days, so I visited the university. It has changed a lot and looks more modern. I also went to the supermarket near my old house. I loved seeing all the different foods. I was really happy to find my favourite cheese and chocolate biscuits but they were a bit more expensive than I remember!

We did some touristy things too. We walked up beautiful Petrin Hill and around the castle. The views of the city are amazing up there. We walked across the historic Charles Bridge. My friend’s flat is very near the TV Tower so we saw the famous baby statues climbing up it. Those things haven’t changed, of course.

Իմ վերջին արձակուրդը հնգօրյա ճամփորդությունն էր Չեխիայի Պրահա: Ես լավ գիտեմ Պրահան, քանի որ այնտեղ էի ապրում, երբ համալսարանում էի, ավելի քան տասը տարի առաջ:

Հյուրանոցում մնալու փոխարեն մնացի իմ հին ընկերներից մեկի մոտ։ Դա այնքան զվարճալի էր, և մի փոքր նման էր իմ հին կյանքին: Ես ուզում էի անել այն նույն բաները, ինչ անում էի համալսարանական տարիներին, ուստի այցելեցի համալսարան: Այն շատ է փոխվել և ավելի ժամանակակից տեսք ունի։ Ես էլ գնացի իմ հին տան մոտ գտնվող սուպերմարկետ։ Ես սիրում էի տեսնել բոլոր տարբեր ուտելիքները: Ես իսկապես ուրախ էի գտնել իմ սիրելի պանրի և շոկոլադե թխվածքաբլիթները, բայց դրանք մի փոքր ավելի թանկ էին, քան ես հիշում եմ:

Մենք նաև զբոսաշրջային գործեր արեցինք։ Մենք քայլեցինք գեղեցիկ Պետրին բլուրով և ամրոցի շուրջը: Այնտեղից վերևում բացվում են քաղաքի տեսարանները։ Մենք քայլեցինք պատմական Չարլզի կամրջով: Իմ ընկերոջ բնակարանը շատ մոտ է հեռուստաաշտարակին, ուստի մենք տեսանք հայտնի մանկական արձանները, որոնք բարձրանում էին այնտեղ: Այդ բաները, իհարկե, չեն փոխվել։